De uitzending van De Wereld Draait Door op dinsdag 7 januari stond volledig in het teken van één bewonderenswaardige dame. De Joodse verzetsvrouw Selma van de Perre (97) belandde in 1944 in kamp Ravensbrück. Haar boek ‘Mijn naam is Selma’ is net uit en dit jaar is het 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd.

In haar boek schrijft ze over hoe ze als jonge vrouw van twintig in het verzet terechtkwam, gearresteerd werd en vervolgens in het beruchte Ravensbrück vlakbij Berlijn terechtkwam, een concentratiekamp voor vrouwen. In augustus 1945 keerde ze wonder boven wonder via Zweden terug naar Nederland. Haar vader, moeder, zusje Clara en de rest van haar familie overleefden de oorlog niet. Kijkers zijn lovend over de bijzondere uitzending en laten via Twitter weten vol ontroering te hebben gekeken.

https://www.bnnvara.nl/dewerelddraaitdoor/videos/525700

Wat vind ik van het boek?

Ik zag de uitzending over Selma op tv in De Wereld Draait Door. Haar vriendelijke maar kordate uitstraling raakte mij onmiddellijk. Toen ik hoorde wat ze allemaal meegemaakt had tijdens haar leven en vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog, wou ik meer over haar weten. Ze stelde haar boek voor op een heel eerlijke en emotionele manier zonder dramatisch te doen. Ze vertelde over bepaalde feiten en vooral de manier waarop ze over haar ouders en zusje sprak, raakte mij diep. Het moet verschrikkelijk zijn om zo’n lange periode niet te weten wat er met je geliefden gebeurd is. Ze kwam mij over als een hele sterke vrouw die heel veel afschuwelijke dingen meegemaakt heeft en toch nog bleef rechtop staan. Ik las haar boek met grote interesse en voelde mij erg betrokken. Zeker door haar boeiend verhaal maar ook omdat ik een joodse grootmoeder heb die op dat moment in België woonde met haar drie kinderen waaronder mijn papa. Doordat mijn papa een achterkomertje was, wist hij heel weinig over die periode in zijn mama’s leven. Ze wou er ook niet over praten. Haar familie is omgekomen in Auschwitz. Meer weten we niet. Ik heb heel veel vragen over hoe mijn grootmoeder uit de klauwen van de nazi’s is kunnen blijven. Papa wou er nooit veel over praten. Hij weende er soms bij. Door Selma’s boek te lezen, schudde dat mij terug wakker. Ik zal op onderzoek gaan.

Nu terug naar haar boek. De cover toont ons de Selma na haar vrijlating en de achterflap toont ons de Selma die ze nu is. Je blijft de krachtige uitstraling zien op beide foto’s. Geen gebroken vrouw maar een vrouw met een hoopvolle en warme blik. Ze overleefde de gruwelen van de oorlog en toch bleef ze hoopvol en levenslustig. De proloog en de epiloog gaan over dat kleine briefje dat ze door een kier gooide van de trein die haar naar Ravensbrück zou brengen. Ze wist toen nog niet wat haar dat zou brengen. Het was een briefje voor haar beste vriendin Greet Brinkhuis.

Daarna volgen er elf hoofdstukken met telkens een volgende fase in haar leven. Het begint met haar leven bij haar familie en haar kindertijd. Heel gewone mensen met hun eigen verhaal. En dan komt de bezetting en het onderduiken. Hier vertelt ze goed hoe ze daarmee omgaat en hoe ze langzaamaan in het verzet rolt. Ze verft haar haar en verandert haar naam. Hier laat ze haar eigen identiteit los en dat zal haar helpen overleven.

Wat mij opviel in het boek is dat ze alles heel goed op een rijtje gezet heeft en heel chronologisch vertelt wat er met haar en haar familie gebeurde. En telkens zet ze erbij dat ze bepaalde personen na de oorlog terug zal zien. Dat maakt het verhaal hoopvol. Wat wel heel pijnlijk is, is dat ze plots niets meer over haar ouders en zusje hoort. Ze heeft zoveel vragen : hoe zijn ze gestorven? Hebben ze geleden of ging het vlug? Wisten ze wat ze tegemoet gingen? Sommige vragen zullen uiteindelijk beantwoord worden en dat is nog het zwaarst te dragen voor haar.

Wat me ook opvalt is dat Selma overal schrijft dat die mensen “vermoord” werden, niet “gedood.” Voor haar zijn al die mensen en vooral haar dierbaren “vermoord.” Is veel concreter en erger. Ze zijn niet zomaar gedood, ze zijn heel bewust vermoord door de nazi’s.

De blauwe trui en de Waterman-vulpen : dit zijn de twee dingen die ze overal meenam en waarvoor ze zelfs gevaarlijke dingen gedaan had om ze te kunnen houden. De blauwe trui die haar mama met zoveel liefde gebreid had en de Waterman-pen die ze van haar vader meekreeg. Die twee dingen waren de enige band die ze nog had met haar ouders. Ze durfde nooit over hen te spreken of aan hen te denken, want ze was bang dat ze over hen zou praten in haar slaap in de barakken. Dan zouden ze te weten komen dat ze joods was. Hoe lastig en moeilijk moet het niet geweest zijn om je eigen identiteit zolang te negeren?

Daarom is het zo mooi wanneer ze bij de bevrijding toch na enige aarzeling haar eigen naam terug durft uit te spreken. Daardoor wordt ze ook door haar broers gevonden die in Engeland woonden. Daar kan ze uiteindelijk een nieuw leven opbouwen. Hoopvol maar toch moeizaam.

Er staan ook hele mooie foto’s in van haar familie en vrienden.

Mooie en betekenisvolle quotes :

p. 34 : Pa zette de datum op alles wat hij kocht, wat ik ook nog steeds doe. We leken erg op elkaar en ik herken zijn invloed op mij, wat ik heel troostrijk vind. Op deze manier heb ik hem heel mijn leven bij me gedragen.

p. 67 : Ik heb hem zelfs chocola gestuurd, wat me, zoals we later zullen zien, mijn leven redde.

p. 68 : Wij stonden duidelijk niet op hun lijst die avond. Het rare is dat ik, hoewel ik bang was, mijn krulspelden uitdeed voor het geval we op transport moesten. De domme ijdelheid van een jonge vrouw. Het is onvoorstelbaar dat je daar op zo’n moment aan kunt denken, maar het is echt waar.

p. 73 : Ik ging niet met mama en Clara mee; er was slechts plek voor twee en bovendien kostte het te veel geld. Dit leek toentertijd tragisch, maar het bleek weer een geluk te zijn dat mij in leven hield.

p. 84 : Om ons allemaal zo veilig mogelijk te houden moest ik me voordoen als iemand anders. Vanaf nu moest ik mijn echte zelf achter me laten en begon ik verschillende rollen te spelen.

p. 99 : Dat ik me doorgaans nauwelijks zorgen maakte om mijn eigen veiligheid was eigenlijk het meest opmerkelijk. Ik wilde kost wat kost helpen – dat gevoel was heel sterk. Bovendien kun je niet voortdurend in angst leven. Zelfs angst went. Die moet je opzijzetten en dan gewoon doorgaan.

p. 116 : Argwanend en waakzaam zijn waren een manier van leven geworden.

p. 138 : Vanaf het moment dat ik bij het verzet was gegaan had ik mijn echte zelf diep weggestopt. Mijn diepste wezen, mijn “Selma”, ontkende ik de hele tijd bewust. Voor het geval ik in mijn slaap praatte en mijn publieke masker van Margareta van der Kuit liet vallen, durfde ik aan niets te denken wat met mijn oorspronkelijke identiteit te maken had.

p. 147 : Hechte vriendschappen waren absoluut essentieel om te kunnen overleven. Je had mensen nodig die om je gaven…

p. 184 : … een andere gaskamer werd vanuit Auschwitz naar Ravensbrück getransporteerd en geïnstalleerd. We konden de dagelijkse moordpartijen ruiken. Het was onbeschrijflijk gruwelijk.

p. 185 : Het Engels gedicht van Thomas Hood dat ze nog steeds kan opzeggen (ook tijdens DWDD) : “I remember, I remember/ The house where I was born/ The little window where the sun/ Came peeping in at morn.”

I Remember, I Remember

BY THOMAS HOODI remember, I remember,
The house where I was born,
The little window where the sun
Came peeping in at morn;
He never came a wink too soon,
Nor brought too long a day,
But now, I often wish the night
Had borne my breath away!

I remember, I remember,
The roses, red and white,
The vi’lets, and the lily-cups,
Those flowers made of light!
The lilacs where the robin built,
And where my brother set
The laburnum on his birthday,—
The tree is living yet!

I remember, I remember,
Where I was used to swing,
And thought the air must rush as fresh
To swallows on the wing;
My spirit flew in feathers then,
That is so heavy now,
And summer pools could hardly cool
The fever on my brow!

I remember, I remember,
The fir trees dark and high;
I used to think their slender tops
Were close against the sky:
It was a childish ignorance,
But now ’tis little joy
To know I’m farther off from heav’n
Than when I was a boy.

p. 191 : Ik denk dat hij onze verhalen niet geloofde. Ze waren te gruwelijk voor een normaal mens.

p. 192 : Natuurlijk werden onze verhalen uiteindelijk wel verteld – en terecht – , maar voor ons allemaal gold dat het ons belangrijkste doel was terug te keren naar een positief leven en geen minuut van onze tijd te verdoen.

p. 219 : … we zouden de wereld niet vertellen welke gruwelijke dingen we hadden meegemaakt, maar die achter ons laten en geen seconde meer verliezen van onze kostbare levens.

p. 230 : De tentakels van de oorlog trekten zich uit en wurgden de liefde en de verbintenis die deze twee mensen hadden gedeeld.

p. 231 : Na een lange periode van willen vergeten en vooruitkijken was er een tijd aangebroken van herinneren en terugkijken.

p. 233 : …. heb ik nooit kunnen herstellen van die gruwelijke gebeurtenis. Binnen in mij zit een verschrikkelijk gat dat nooit zal helen.

p. 236 : Wij waren gewone mensen die in buitengewone omstandigheden werden geworpen. Dit boek is geschreven als getuigenis van onze strijd tegen de onmenselijkheid.

Joodse Selma ligt na 75 jaar nog wakker: Dacht pa aan ons in z’n laatste secondes?

Bron : Ad.nl

Ze had allang dood kunnen zijn. Als joodse verzetsvrouw belandde ze in 1944 in kamp Ravensbrück. Maar de 97-jarige Selma van de Perre overleefde alles en iedereen en bruist van de energie.

Met een extra kussen zit ze thuis als op een troon. Iedereen die haar leven kent, zou haar die zetel ook gunnen – maar nee, deze plek is pure noodzaak, niet geboren uit ijdelheid. ,,Ik moet van de dokter mijn voeten op een bankje voor me leggen’’, zegt Selma van de Perre met een lach. ,,Voor een betere doorstroming van het bloed.’’

Verder mankeert haar weinig. Zij woont zelfstandig, kookt haar eigen potje, doet zelf haar boodschappen. Zij buigt even naar voren, alsof ze een geheim verklapt. ,,Ik heb tot voor kort nog golf gespeeld, maar ik ben ermee gestopt. Ik vond het een beetje te gevaarlijk worden. Weet je, als je als oud mens valt en je breekt iets dan ben je er geweest.’’

Met haar gezondheid, kwieke geest en heldere lach tart Selma van de Perre alle verwachtingen. Zij had allang dood kunnen zijn. Volgens nazi-Duitsland móeten zijn. Eerst zet de joodse vrouw uit Amsterdam haar leven op het spel in het verzet tegen de Duitse bezetter. Na haar arrestatie juli 1944 gaat zij op transport naar nazi-Duitsland. Via kamp Vught komt Selma terecht in Ravensbrück, het concentratiekamp voor vrouwen nabij Berlijn. Daar is leven een hel. Een kamparts denkt een keer dat ook Selma dood is. ,,Maar ik weiger de Duitsers hun zin te geven. Ik heb me vastgeklampt aan dunne levensdraadjes en heb het uiteindelijk gered.’’ Zij kijkt vooruit, zo weinig mogelijk achterom. ,,Iedere dag ben ik blij dat ik leef.’’

Gelukkig kind

Tot de Duitse inval in mei 1940 leidt Selma Velleman (haar meisjesnaam) al een bewogen leven. Vader Barend is acteur, zanger en presentator die soms moest sappelen en vaak verhuisde voor zijn werk. ,,Maar ik was een gelukkig kind. Pa was liberaal, met vooruitstrevende opvattingen. Mijn familie deed niet aan geloof.’’ Pa’s drankzucht is vooral een probleem voor haar moeder Fem. ,,Zij was de liefste vrouw van de wereld.’’ Behalve twee oudere broers, David en Louis, heeft Selma een jong zusje, Clara.

Na de Duitse inval worden de Vellemans tweederangsburgers. Haar broers zitten veilig in Engeland. Louis werkt daar al in de koopvaardij, David bereikt met andere Nederlandse militairen Londen. Voor de 17-jarige Selma wordt de oorlog een kwestie van overleven. ,,Tot die tijd hadden veel mensen, ook leraressen, er geen idee van dat ik joods was. Ik zag er niet joods uit’’, zegt Selma. Dat zal haar leven redden.

https://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/museum

Dank aan Selma om zo moedig haar levensverhaal voor ons te vertellen. Wij kunnen het ons met moeite voorstellen, maar ze kan ons meenemen in haar verhaal. We voelen mee, ruiken mee, ervaren mee en gruwelen ook. Wat moet ze sterk geweest zijn om dat allemaal te doorstaan. En er zijn nog zoveel mensen die dat ook hebben meegemaakt. Sommigen overleefden, anderen verloren er hun leven.

Wij waren gewone mensen die in buitengewone omstandigheden werden geworpen. Dit boek is geschreven als getuigenis van onze strijd tegen de onmenselijkheid.

Ik hoorde haar ook zeggen in het interview toen de man zei dat ze veel geluk heeft gehad, dat het eerder was dat ze ja en nee heeft kunnen zeggen op het juiste moment. Soms hangt het leven aan een dun draadje…